Học về Hề Chèo

Cũng ngẫu nhiên thôi, nhà mình đang có ý định chuẩn bị quà cho NSND Tự Long nên cần biết chữ nôm của “Chèo”. Mỗi tội thông tin về nghệ thuật truyền thống trên mạng đáng nghi quá độ, không làm thì thôi, đã làm thì phải làm cho chuẩn. Sai sót ở những vấn đề này thì nhục lắm. Bọn mình đã định bỏ việc viết chữ nôm, nhưng mình được cái là cố chấp hơn người, nên vác cái balo đi bộ 2km ra thư viện trung tâm để tìm đọc những cuốn nghiên cứu về chèo.

Ở bài này mình xin trình bày một số kiến thức lượm lặt được từ cuốn Hề Chèo - Hà Văn Cầu.

1. Giác đầu

Hề chèo đại diện cho ý chí nguyện vọng của nông dân lao khổ -> đả phá chế độ đương thời và tự cổ vũ mình.

Tuy nhiên, việc nghiên cứu, đánh giá khó khăn vô cùng.

2. Mấy nét lịch sử

• Khi chèo xuất hiện thì hề chèo cũng ra đời
• Hề chèo dựa vững chắc trên cơ sở trò nhại. Là nhại về mặt bản chất, không phải nhại về mặt hình thức, người xem nảy ra được sự đồng cảm
• Mô phỏng cuộc sống để mua vui -> vũ khí đấu tranh giai cấp

3. Nội dung hề chèo

Chủ nhân của nghệ thuật chèo là người nông dân lao động ở đồng bằng Bắc bộ Việt Nam.

Xã hội trong hề chèo muôn màu, con người trong hề chèo thường là con người hết lối thoát.

4. Quan điểm của hề chèo

• Đứng trên quan điểm nhân dân lao động
• Đi tìm nguồn gốc hiện thực xã hội, giải đáp theo tiến hóa luận và quyết định luận nguyên thủy
• Mâu thuẫn quan điểm giai cấp tự phát -> giá trị hiện thực phản phong và lạc hậu

5. Nghệ thuật của hề chèo

• Hề thoát li khỏi mạch truyện
• Hề chèo mang tính chất tập thể và truyền miệng
• Mâu thuẫn thông qua thể tương phản của tính cách và ngôn ngữ
• 3 lối kể:
  • Bỏ lửng (ý tại ngôn ngoại)
  • Chơi chữ
  • Câu đố
• Tập trung khai thác 1 vài nét bản chất -> biện pháp phóng đại
• Tình huống bất ngờ và dùng biện pháp đốn tỏa

6. Biểu diễn của hề chèo

Giễu hình, hóa trang

7. Hạn chế

• Không mang lại ý nghĩa cải tạo xã hội -> không có ý khẳng định vai trò ưu thắng của người lao động
• Nặng tự nhiên chủ nghĩa
• Thái độ yêu ghét cuộc sống rõ ràng
• Tùy tiện, tàn dư ứng diễn -> lê thê mua vui không mục đích
• Hài ngôn ngữ -> câu chuyện dậm chân tại chỗ

8. Phân loại

• Hề gậy: hề đi theo thầy
• Hề mồi: hề hầu trong nhà
• Hề tính cách: tự lên sân khấu để lột mặt nạ mình